Antony Turel (Antonie Terrel)


DE STEENTJES SCHILDER.

Antony heeft wat meer achtergelaten dan alleen zijn geboorte datum. Een reden te meer om over hem iets naders te weten te komen.

Hij huwde op 2 maart 1762 te Utrecht in de Jacobikerk,

Elisabeth de Groot. Op die zelfde dag trouwde ook zijn vriend Cornelis van der Clift. Samen dienden zij in het tweede bataljon van den Heer Coll. Ruysch. Anthony was grenadier. Grenadiers waren de granaatwerpers van het leger. Zij waren lange sterke kerels, die een flink eind konden gooien.

Later toen het leger wat meer gemechaniseerd werd, werden zij overbodig. Maar binnen het leger bleven zij tot heden ten dage een elite groep. Zij kregen in die tijd zelfs extra soldij.

Antony zwierf door heel het. land. Het Regement Infanterie Croyé (zo heette het Regiment van Antony) was in 1760 gelegerd te Utrecht en Leeuwarden. In 1761 te Lillo, Tholen, verschillende Schelde forten en weer Leeuwarden. In 1762 te Zutphen, Tholen, Lillo, Schelde forten enz. Het fort Lillo bijvoorbeeld was een historisch versterkte plaats in het poldergebied ten noordwesten van Antwerpen. Het werd gebouwd in 1584 om de Schelde af te kunnen sluiten voor de Spaanse troepen. Het fort is in 1896 (- 1898) ontmanteld.

Antony maakte deel uit van één van de vredesgarnizoenen. Tussen de troepenverplaatsingen door heeft Anthony nog tijd gevonden om Elisabeth te trouwen.

Uit dit huwelijk werden geboren: Pieternella op 27 november 1763, overleden 17 juli 1769 en Johanna, 23 februari 1766, overleden 30 maart 1766! Deze tak is uitgestorven.

Antony heeft ons enige interessante tegeltableaus nagelaten. De tableaus bestaan ieder uit zes tegels (39 x 26 cm), waarop de voorstelling van een klok, waarboven in rococo - ornament een gevleugelde zandloper.

Op de wijzerplaat staat het opschrift, " Utrecht A. Turel " en een jaartal. Links van de zandloper bevindt zich een meeldraad, die de geboorte voorstelt, midden een zandloper, die het leven voorstelt en rechts de sikkel, die de dood weergeeft.
Tot nu toe zijn er drie van deze tableaus bekend. Eén hangt er in het Centraal Museum van de Gemeente Utrecht, één in het Tegelmuseum te Otterloo (linker afbeelding in kleur) en één is in privé bezit.
*Noot Paul: tevens hangt er één in het museum van Middelburg, één tableau is ergens in de familie in Australië en één is er in maart 2003 geveild te Zwolle. Volgens de conservator van het tegelmuseum duiken er hier en daar weer tableaus op.

Even voor 1600 kwam de tegelindustrie naar de Nederlanden. De eerste tegelmakers in Europa waren Italianen. De motieven, die zij op de tegels schilderden stonden in nauw verband met de Spaanse cultuur. Er zijn vele motieven van Moorse afkomst op de tegels te vinden.

In Antwerpen is iemand begonnen met het vervaardigen van beschilderde tegels. Deze had de kunst afgekeken van de Italianen. Deze persoon trouwde met een Hollandse en zo kwam deze bedrijfstak naar de Nederlanden.

Het beschilderen van de tegels werd door de Nederlanders weer van de Chinezen afgekeken. Hoe meer tegels men in zijn huis had in die tijd des te aanzienlijker was de familie. In Utrecht zijn enorme hoeveelheden in twee en een halve eeuw geproduceerd. Waar zijn zij allemaal gebleven? Er moeten er ongetwijfeld (van Turel) een aantal in privé bezit zijn.
Er wordt nog wel eens gesuggereerd, dat Anthony klokkenmaker geweest zou zijn en dat het tableau als reclamebord diende. Dit is niet juist. Een student schreef mij ( hij had voor zijn studie klokken enz. het archief van Utrecht doorgespit), dat hij de naam Turel tijdens zijn onderzoek niet was tegengekomen.

2020 noot Paul
kom een arbeidsovereenkomst tegen van Antony dat hij gewerkt heeft bij KUVEL zie akte notaris!

Directeur dhr. J. Zeeman van het Klokkenmuseum te Utrecht kon mij ook niet verder helpen. Dat Antony zelf een tegelbakkerij heeft gehad is ook niet juist. De families, die een tegelbakkerij bezaten worden met name genoemd in het Alphabetisch Register op de Vroedschappen, Notulen van 1599 tot 1783. Het zijn de families Van Oort, Claes Janz., Wijtmans, Kuvel maar geen TUREL.

Wel is bekend, dat soldaten, als er niets te knokken viel, hun diensten aanboden bij potten- en tegelbakkers en pijpenmakers.

Antony woonde in Wijk C. Dit is erg dicht bij de Bemuurde Weerd,
- waar de pottenbakkers, pijpenmakers en pan/steenbakkerijen zich bevonden.

Een ontdekking in het Gemeente Archief te Utrecht gaf mijn vermoeden gestalte. In het Archief II, 2048 Manuaal Liber anno 1747, las ik het volgende: "Catharina Turel gehuwd Janis van de Brink, wonende in de Korte Hamsteeg, z.z. Handvoetboog no. 826, van beroep steentjesbakker (tegelbakker).

Mogelijk is het volgende gebeurd: Antony hielp in de steentjesbakkerij, waar ook Janis van de Brink werkte. Catherina was een achternicht van Antony, dochter van Theodorus Turel en Maria Disselman. (deze tak is ook uitgestorven) Ik denk, dat Anthony deze werkzaamheden deed om wat bij te verdienen in zijn "vrije tijd als soldaat. Hij vond het m.i. zo aardig werk, dat hij verschillende tableaus voor deze en gene maakte en signeerde.

Hij gebruikte bij het vervaardigen steeds dezelfde mal! Elk tableau geeft namelijk dezelfde verzakking te zien bij het cijfer twaalf.
Van tegeltableaus met klok heeft het Historisch Museum te Rotterdam diverse exemplaren. De signatuur is telkens anders of ontbreekt.
A. Turel komt in het Museum te Rotterdam niet voor. Twee soortgelijke tableaus hebben geen signatuur, vier andere_wel; tw.
Bakhuizen tot Rotterdam 1769,
Jacob Schut te Rotterdam,
Bakhuizen te Rotterdam,
Van Der Wolk te Rotterdam.

In het Kunstnijverheidsmuseum te Keulen hangt een tableau met de signatuur "A.V.G. te Utrecht 1803"
De tableaus werden ook in Rotterdam in de tweede helft van de 18e eeuw in vrij grote hoeveelheden gemaakt. Deze voorstellingen ontbraken vrijwel nooit in de z.g. tegelkamers.

Anthony overlijdt in 1779 te Utrecht. Het overlijden van Anthony Turel wordt als volgt ingeschreven: "Anthony Turel, Nicolaikerk aangebracht, 13 mei 1779 in de Brigittensteeg laat na geen vrouw, maar een mondig kind, begraven met 8 dragers ƒ 2,=
Het mondige kind was Antonia, die op 10 april 1789 Hendrik Dirkse van Westendorp trouwt. Mondig was men als men 25 jaar werd. Antonia was er dus al voor zijn trouwen met Elisabeth de Groot!!! Dus was dit zijn tweede huwelijk. Waar en wanneer zijn eerste huwelijk werd gesloten is (nog) niet bekend.

In 1779 werd zijn Regiment Croyé opgeheven en in dat jaar signeerde Anthony zijn laatste tegeltableau.

door F.J. Turel jr. te Huizen onderzocht en opgetekend

---